Macar sembolist ve ekspresyonist ressam Tivadar Csontváry Kosztka, sıra dışı eserleri ve tarzıyla 20. yüzyıl başı sanat dünyasında özgün bir yere sahiptir. Onun en etkileyici ve yorumlamaya açık eserlerinden biri olan “Yaşlı Balıkçı / The Old Fisherman” tablosu, insanın içsel ikilemlerini ve ruhsal çatışmalarını sembolik biçimde yansıtan bir sanat yapıtıdır.
“Yaşlı Balıkçı”, ilk bakışta deniz kenarında oturmuş, dua eder gibi ellerini birleştirmiş yaşlı bir adamı gösteriyor gibi görünür. Ancak tabloya dikkatlice bakıldığında, figürün iki farklı yöne bakan simetrik bir yapıya sahip olduğu fark edilir. Adamın sol profili yumuşak, huzurlu ve içe dönükken, sağ profili karanlık, gergin ve neredeyse tehditkâr bir izlenim verir. Bu ikilik tablonun temel dramatik yapısını oluşturur.
Csontváry’nin bu eserindeki en çarpıcı unsur; iyi ve kötü, inanç ve inançsızlık, huzur ve öfke gibi zıtlıkların; aynı beden içinde, aynı anda var olabileceğini anlatmasıdır. Balıkçının sağ tarafı -izleyicinin solunda görülen- dua eden, Tanrı’ya yönelmiş bir ruh hâlini temsil ederken, diğer tarafı daha karanlık, neredeyse şeytani bir ifade taşır. Bu durum, bazı eleştirmenler tarafından “iyi ve kötü insanın aynı bedende çatışması” olarak yorumlanır.
Bu tabloyu asıl ilginç kılan şey ise resmi ortadan ikiye bölüp aynalama tekniği ile bakarsanız çok daha farklı bir tablo ile karşılaşırsınız.
Bazı sanat tarihçileri, bu tabloyu dinsel ve varoluşsal bir alegori olarak değerlendirir. Balık, Hristiyan sembolizminde İsa’nın ve inancın simgesidir. Balıkçı figürü ise inançlı insanın temsilcisi olabilir. Ancak burada balıkçının yüzünde gördüğümüz çatışma, insanın inançla kuşku arasında gidip gelen doğasını vurgular.
Tablonun arka planında yer alan gökyüzü ve deniz, oldukça stilize ve soyutlanmış bir biçimde sunulmuştur. Renklerin kullanımı ve ışığın yönlendirilmesi, figürdeki içsel çatışmayı vurgulayıcı niteliktedir. Csontváry’nin kendine has fırça darbeleri ve renk kullanımı, onun klasik izlenimcilikten farklı, daha içe dönük ve manevi bir estetik anlayış taşıdığını gösterir.
“Yaşlı Balıkçı”, yalnızca bir portre değil, insan doğasının iki kutuplu yapısına dair felsefi bir anlatıdır. Tivadar Csontváry Kosztka, bu eserinde figüratif bir betimleme yapmakla kalmaz, izleyiciyi içsel bir sorgulamaya davet eder. Tablodaki figür, bir bireyin Tanrı’yla ve kendi içindeki karanlıkla olan sessiz mücadelesini yansıtarak, sanatın derinlikli bir anlatım gücüne nasıl ulaşabileceğini etkileyici bir biçimde gösterir.
